Z czym kojarzą nam się różne ścieżki kariery? Które branże postrzegamy jako najmniej i najbardziej atrakcyjne? Czy uważamy, że współczesny rynek pracy jest sprawiedliwy? Zobacz wyniki naszego badania, w którym wzięło udział 586 osób z całej Polski.
Jak badaliśmy postrzeganie różnych zawodów?
Podstawę naszego badania stanowiła internetowa ankieta, która obejmowała zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte, kładące nacisk na pierwsze skojarzenia uczestników.
Poprosiliśmy respondentów o wskazanie profesji, które wiążą z konkretnymi aspektami. Zapytaliśmy o posady związane z: najlepszymi perspektywami na przyszłość, największym uznaniem i szacunkiem, najwyższymi zarobkami, największym stresem, największym obciążeniem fizycznym, największą trudnością utrzymania równowagi między pracą a życiem rodzinnym, niesłusznie niskimi oraz niesłusznie wysokimi pensjami.
Do każdego z tych aspektów badani mogli dopasować od 1 do maksymalnie 8 z 35 zawodów wyselekcjonowanych na podstawie listy z badania CBOS. Wspomniany spis został rozszerzony o dodatkowe profesje, takie jak farmaceuta, fryzjer, sportowiec, telemarketer czy twórca internetowy.
Anonimową ankietę przeprowadziliśmy we wrześniu 2023 r. Zdecydowana większość respondentów (98%) to osoby w tzw. wieku produkcyjnym, czyli zdolne do pracy. Ponad połowa badanych należy do przedziału wiekowego 25-44 lata. Osiągnęliśmy reprezentatywność dla populacji, jeśli chodzi o płeć i miejsce zamieszkania ankietowanych.
Gdzie warto pracować? Te zawody uważamy za najbardziej atrakcyjne
Współczesny rynek pracy dynamicznie się zmienia, na co w dużej mierze wpływa postęp technologiczny. Decydując o swoim źródle utrzymania, warto więc wziąć pod uwagę prognozy dotyczące zapotrzebowania na daną wiedzę i umiejętności.
Zapytani o najbardziej atrakcyjne zawody pod względem zarobków i perspektyw, badani wymieniają najczęściej specjalistów z zakresu IT, a zwłaszcza programistów, deweloperów i testerów oprogramowania. Drugie miejsce przypada lekarzom – ankietowani szczególnie często przywołują dentystów i chirurgów. Podium intratnych zawodów z obiecującymi możliwościami zamykają prawnicy, a w spontanicznych wypowiedziach respondentów dominują adwokaci i notariusze.
W czołówce profesji, którym Polki i Polacy przypisują atrakcyjność, znajdują się także kolejno: politycy, dyrektorzy i menedżerowie, architekci i inżynierowie, pracownicy budowlani, kierowcy zawodowi, mechanicy oraz psychologowie i terapeuci.
Podobne zawody uznajemy również za najbardziej przyszłościowe, co pokazało jedno z zamkniętych pytań. Ankietowani, poproszeni o wskazanie posad z najlepszymi perspektywami, z listy kilkudziesięciu stanowisk najczęściej wybierali właśnie specjalistów IT – mowa o co drugim badanym. Szczególnie obiecujące profesje według naszych respondentów to także: inżynier (38% wskazań), lekarz (32%), twórca internetowy (25%) i prawnik (20%).
Czy rzeczywiście istnieje ogromne zapotrzebowanie właśnie na tych specjalistów? Ekspertka komentuje.
Amanda Augustine, ekspertka ds. kariery w CVeasy.pl, certyfikowana profesjonalna trenerka kariery (CPCC) i certyfikowana zawodowa twórczyni CV (CPRW)
Nie ma wątpliwości, że nadal istnieje dobry rynek dla tradycyjnych zawodów, takich jak prawnicy i lekarze, jednakże rosnąca liczba wschodzących branż w Polsce oferuje szeroką gamę innych możliwości dla profesjonalistów nastawionych na karierę. Szczególnie duży potencjał mają stanowiska związane z technologią informacyjną, rozwojem oprogramowania oraz inżynierią. Obserwujemy także stały dopływ ofert pracy w zakresie obsługi klienta, finansów i HR. Coraz istotniejszą rolę odgrywa też sektor e-commerce.
Warto mieć również na uwadze, jak prężnie rozwija się w Polsce produkcja w branży motoryzacyjnej. Ze względu na działalność badawczo-rozwojową w zakresie wyrobów farmaceutycznych i medycznych coraz więcej pracy będą mieć także biotechnolodzy. Konieczność zmniejszenia zależności od węgla przyniesie ponadto wzrost zapotrzebowania na specjalistów do spraw odnawialnych źródeł energii.
Za najmniej przyszłościowe zajęcia uznajemy sprzedaż i nauczanie
Dla porównania, najgorsze możliwości rozwoju zawodowego Polki i Polacy wiążą z byciem sprzedawcą. Nie chodzi tu o prowadzenie własnego sklepu, a bezpośrednią obsługę klienta. Na niechlubnym podium zaraz za ekspedientem plasuje się nauczyciel. Profesja, która jeszcze niedawno wiązała się głównie z elitarnością i powszechnym szacunkiem, dziś często kojarzy się z niekorzystnymi perspektywami. Wśród najmniej atrakcyjnych zawodów respondenci w trzeciej kolejności wymieniają pracownika porządkowego – sprzątacza czy konserwatora.
Jakie inne ścieżki kariery przywołujemy? Za mało obiecujące stanowiska spory odsetek badanych uważa także: pielęgniarza, niewykwalifikowanego robotnika, ochroniarza, magazyniera i kelnera. Listę dziesięciu najmniej przyszłościowych zawodów, stworzoną na podstawie spontanicznych wypowiedzi respondentów, zamyka rolnik indywidualny oraz ładowacz nieczystości.
Komu należy się największe uznanie i szacunek?
Ranking zawodów, które przynoszą największe poważanie, otwiera lekarz, wskazany w tym kontekście przez ponad połowę badanych. Na drugim miejscu znajduje się prawnik, wybrany przez co trzeciego respondenta. Prawie tak samo duży respekt łączymy z byciem strażakiem, który uplasował się na trzeciej lokacie. Warto zauważyć, że wszystkie te zawody wiążą się z niesieniem pomocy innym.
Kolejne cztery bardzo zbliżone pozycje zajmują profesje o zgoła innej specyfice. Mowa o dyrektorze, pracowniku naukowym, inżynierze i artyście – muzyku, aktorze czy pisarzu. Każdy z tych zawodów został wskazany jako przynoszący szczególnie duże uznanie społeczeństwa przez co czwartego badanego.
Z drugiej strony, zdaniem Polek i Polaków najmniejszy prestiż wiążę się z rolą doradcy w sklepie, telemarketera, pracownika usług kosmetycznych bądź urzędnika.
Kto zarabia najwięcej?
Według blisko połowy badanych na najwyższe pensje mogą liczyć wszelcy przełożeni – kierownicy i prezesi. Prawie tyle samo osób wskazuje także na lekarzy i polityków. Z wyjątkowo satysfakcjonującymi zarobkami łączymy również specjalistów z zakresu prawa oraz informatyki, których wyróżnia więcej niż co trzeci ankietowany.
Zdaniem 30% respondentów na stan konta bankowego nie powinny też narzekać osoby z tytułem inżyniera – architekci, elektrotechnicy czy geodeci. Za szczególnie intratne profesje uznajemy ponadto kolejno: sędzię, przedsiębiorcę, artystę i influencera.
Jak odpowiedzi wskazane przez Polki i Polaków mają się do rzeczywistości? Okazuje się, że intuicja nas nie myli. Zgodnie z danymi GUS z pierwszego półrocza 2023 r. najlepiej płatne zawody w naszym kraju to te z obszaru informacji i komunikacji, działalności finansowej i ubezpieczeniowej oraz górnictwa.
Lekarz i policjant, czyli najbardziej stresujące profesje
Praca nierzadko wiąże się z silnymi emocjami. Napięcie nerwowe może generować zarówno odpowiedzialność za czyjeś zdrowie czy życie, jak i obracanie dużą ilością gotówki. Ankietowani za najbardziej stresującą profesję uznali lekarza, wskazanego w tym kontekście przez 39% osób. Drugie miejsce przypadło policjantowi (37%), a trzecie – górnikowi (33%).
3 na 10 respondentów przywołało także strażaka lub nauczyciela. W grupie zawodów, które Polki i Polacy wiążą z największym obciążeniem psychicznym, znalazły się też takie profesje, jak: dyrektor, wojskowy, pracownik medyczny, kierowca i przedsiębiorca. Każda z nich pojawiła się w odpowiedzi co piątej osoby.
Dla porównania, ze stresem najrzadziej kojarzymy ścieżki kariery szkoleniowca, twórcy internetowego i pracownika usług kosmetycznych – fryzjera, kosmetologa czy wizażysty.
Kto najbardziej poświęca swoje zdrowie?
Często nasza praca wiąże się nie tylko z obciążeniem psychicznym, ale także fizycznym. Nadwyrężenie mięśni, przeciążenie stawów i ogólne zmęczenie organizmu przyczynia się do wielu różnych schorzeń. Zdaniem aż 7 na 10 ankietowanych najbardziej narażeni na choroby zawodowe są górnicy. Ponad połowa respondentów wskazuje także na pomocników na budowie, a 43% – na wykwalifikowanych robotników, takich jak tokarz czy murarz. Co nie zaskakuje, wszystkie te zajęcia wymagają tężyzny fizycznej.
Synonimem poświęcenia swojego zdrowia dla pracy dla co trzeciego badanego jest również bycie rolnikiem lub pracownikiem porządkowym. Co czwarta osoba wskazała też na strażaka, kierowcę bądź sportowca.
Za szkodliwe dla zdrowia fizycznego najrzadziej uznajemy z kolei takie zawody, jak: prawnik, sędzia, informatyk, szkoleniowiec oraz pracownik naukowy. Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej przy biurku nie martwi nas więc aż tak mocno, jak inne formy obciążania organizmu.
Te zawody nie sprzyjają życiu rodzinnemu
Czas z bliskimi czy rozwój kariery – ten dylemat stoi zwłaszcza przed rodzicami, którzy chcą połączyć udane życie domowe z prężną aktywnością zawodową. Jak wynika z naszego raportu o sytuacji matek na rynku pracy, w większości sądzimy, że kariera jest równie ważna co rodzina, a przed zajściem w ciążę kobieta powinna mieć stabilne zatrudnienie.
Jakie profesje najczęściej kojarzymy z poświęceniem życia rodzinnego? W zestawieniu z oczywistych względów przodują duchowni (39%), a tuż za nimi plasują się kierowcy zawodowi (33%) oraz wojskowi (28%). Co czwarta osoba wskazuje na ludzi utrzymujących się ze sztuki, a co piąta – na policjantów i lekarzy. W dalszej kolejności z trudnością utrzymania relacji rodzinnych wiążemy także sportowców, górników i polityków.
Kto jest zbyt słabo opłacany, a kto zarabia za dużo?
Choć zwykło się mawiać, że jaka praca, taka płaca, powiedzenie to nie oddaje aktualnej sytuacji społeczno-ekonomicznej. Ma tego świadomość aż dwie trzecie Polek i Polaków, których zdaniem wynagrodzenia na rynku pracy są nieadekwatne do wykonywanych obowiązków.
Według największej ilości, bo aż połowy badanych niesłusznie niskie pensje otrzymują zwłaszcza nauczyciele. Co czwarta osoba oczekiwałaby wyższych płac dla pracowników porządkowych, a co piąta – dla pomocników na budowie i pracowników medycznych, w tym pielęgniarzy, ratowników czy diagnostów laboratoryjnych. W dużej części wierzymy także, że na lepsze wynagrodzenie zasługują rzemieślnicy, policjanci, strażacy i sprzedawcy.
Komu przysługują za to nieadekwatnie wysokie zarobki? Połowa ankietowanych uważa, że przede wszystkim politykom. Naszym zdaniem zbyt duże pensje otrzymują również duchowni (35% wskazań), dyrektorzy i menedżerowie (21%), twórcy internetowi (20%) oraz artyści (19%).
dr inż. Artur Gajdos, ekspert analiz rynku pracy, Katedra Ekonometrii Przestrzennej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki
Fakt, że większość badanych twierdzi, że wynagrodzenia są nieadekwatne do wykonywanych obowiązków, szczególnie mnie nie dziwi. Większość z nas, w bieżących warunkach pracy, chce zarabiać więcej – to naturalne.
W mojej opinii szczególnie trudne do zaakceptowania są kilkukrotnie niższe wynagrodzenia w Polsce w stosunku do większości krajów europejskich, przy nieznacznie niższych, a w wielu przypadkach podobnych lub wyższych cenach dóbr i usług. Taka dysproporcja dochodów i wydatków powoduje frustrację i obniżenie motywacji do działania.
Fakt, że początkujący nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie bliskie płacy minimalnej, a doświadczony pedagog z kilkudziesięcioletnim stażem, wyższym wykształceniem, mnóstwem kursów i studiów podyplomowych najczęściej nie osiąga przeciętnego wynagrodzenia w polskiej gospodarce, jest, według mnie, wielkim wstydem dla rządzących dużym, europejskim, demokratycznym krajem, który ma szansę być, lub nawet jest, liderem rozwoju w tej części świata. Koncepcja niskich wynagrodzeń w edukacji w żaden sposób nie łączy się z naszymi aspiracjami. Tłumaczenie niskich wynagrodzeń pensum i wakacjami jest nadużyciem. Nauczyciele pracują w pełnym wymiarze czasu pracy, realizując zadania dydaktyczne, wychowawcze, organizacyjne i administracyjne.
Własna firma czy etat – co bardziej się opłaca?
Według 43% Polek i Polaków lepiej prowadzić własną firmę niż pracować dla kogoś. Nie zgadza się z tym jednak 20% osób, a 37% nie ma zdania w tym temacie. Opinie są więc podzielone i nic dziwnego, bo zarządzanie biznesem łączy się w końcu ze sporym ryzykiem, które nie każdy jest skłonny podjąć. Wygląda na to, że mamy tego świadomość, gdyż dla aż 8 z 10 z nas umowa o pracę zapewnia większy komfort i poczucie bezpieczeństwa niż inne formy zatrudnienia.
Wielu dostrzega przy tym, jak dużo czynników wpływa na nasze możliwości rozwoju zawodowego. Tylko 4 na 10 badanych jest zdania, że każdy może dziś wykonywać taki zawód, jaki chce. Sam start o niczym jednak nie przesądza. Większość (59%) uważa, że w każdej chwili można się przekwalifikować i zmienić ścieżkę kariery.
Jak znaleźć odwagę, by podjąć nową drogę zawodową? Zapytaliśmy o to specjalistkę.
Amanda Augustine, ekspertka ds. kariery w CVeasy.pl, certyfikowana profesjonalna trenerka kariery (CPCC) i certyfikowana zawodowa twórczyni CV (CPRW)
O ile poszukiwanie nowej pracy może być zniechęcającym doświadczeniem, o tyle decyzja o całkowitej zmianie ścieżki kariery bywa wręcz przerażająca. Nie każdy ma odwagę i siłę, aby dokonać przewrotu w swoim życiu. Łatwiej jest jednak zrealizować taką transformację, gdy naprawdę pasjonuje nas wymarzona ścieżka kariery, jesteśmy gotowi włożyć pracę niezbędną do osiągnięcia celu i otaczamy się ludźmi, którzy nas w tym wspierają.
Zanim podejmiesz decyzję o zmianie ścieżki kariery, przeanalizuj swoje mocne strony i pasje. Przyjrzyj się różnym branżom, które Cię interesują, aby lepiej zrozumieć ich przewidywany rozwój w nadchodzących latach. Przestudiuj także umiejętności, doświadczenie i wykształcenie wymagane do wykonywania danego rodzaju pracy. Jeśli to możliwe, porozmawiaj z osobami, które znajdują się na wybranej przez Ciebie ścieżce kariery. Dzięki temu lepiej zrozumiesz, z czym naprawdę wiążą się te stanowiska oraz jakie umiejętności musisz rozwinąć, aby stać się bardziej atrakcyjnym kandydatem.
Gdy chcemy przybliżyć się do wymarzonej roli, czasami konieczna jest zmiana działu lub firmy, a nawet zrobienie kroku w tył w karierze. Być może będziesz musiał zainwestować w dodatkowe szkolenia lub kursy albo przyjąć mniej korzystną ofertę pracy, aby zdobyć umiejętności lub doświadczenie niezbędne do otrzymania upragnionej posady.
Kiedy już przeprowadzisz rozeznanie, porozmawiasz z ludźmi, którzy pracują w interesującej Cię branży, i zrozumiesz, co musisz zrobić, aby zdobyć tę pracę – innymi słowy, gdy podejmiesz świadomą decyzję o ścieżce kariery – zyskasz większą pewność co do swojego wyboru.
Poczujesz się jeszcze bardziej komfortowo, jeśli podczas podejmowania tak ważnej decyzji o swojej przyszłości będziesz mieć wsparcie otoczenia. Porozmawiaj ze swoimi przyjaciółmi i rodziną o tej istotnej zmianie i aktywnie szukaj ich pomocy i wskazówek. Może się okazać, że zapoznają Cię z osobami pracującymi w danej branży lub podsuną zasoby pomocne w zmianie ścieżki kariery.
Można odnieść wrażenie, że przedkładamy umiejętności nad kwalifikacje. 7 na 10 ankietowanych sądzi bowiem, że szkoła niewystarczająco dobrze przygotowuje nas do rozpoczęcia aktywności zawodowej. Tyle samo osób wierzy, że podczas szukania pracy doświadczenie ma większe znaczenie niż wykształcenie.
Kobiece i męskie profesje – stereotypy wciąż są żywe
Może się wydawać, że granice na rynku pracy zacierają się, a stanowiska w branżach zdominowanych przez mężczyzn są coraz częściej obejmowane przez kobiety – i odwrotnie. Wyniki naszego badania pokazują jednak, że nadal wielu dzieli ścieżki kariery na te, którymi wypada podążać przedstawicielom konkretnych płci.
Zdaniem ponad połowy respondentów płeć wciąż odgrywa rolę na rynku pracy. Opinię tę częściej wyrażają kobiety (62%) niż mężczyźni (49%). Takie przeświadczenie jest również silniejsze wśród mieszkańców wsi. W większości uważamy jednak, że płeć nie powinna mieć znaczenia.
Za poglądem, że ważniejsze są kompetencje i wykształcenie, stoi 8 na 10 Polek i 6 na 10 Polaków. Takie podejście szczególnie często reprezentują osoby najmłodsze (18-24 lata) oraz żyjące w dużych miastach. Mężczyźni dwukrotnie częściej sądzą przy tym, że mamy różne predyspozycje i odmienne traktowanie powinno zostać utrzymane.
W jakich branżach dostrzegamy największą dysproporcję płci?
Badani najczęściej wymieniają zawody górnika, kierowcy i budowlańca, a także żołnierza i nauczyciela – czyli jedyną profesję z tej listy, w której dominują kobiety. Licznie zwracamy również uwagę na różnicę między odsetkiem zatrudnionych kobiet i mężczyzn wśród polityków, policjantów, specjalistów IT oraz reprezentantów wysokich stanowisk dyrektorskich i menedżerskich.
Jakie zajęcia przywołują osoby, według których należy przywiązywać wagę do płci pracowników? Najczęściej za typowo żeńskie zawody uznawane są: pielęgniarka, kosmetyczka i przedszkolanka. Znacząca część respondentów sięga także po przykład ekspedientki, fryzjerki, niani, kelnerki czy hostessy. Wśród typowo męskich profesji bezsprzecznie przeważa za to górnik, budowlaniec i strażak. Sporo badanych wymienia też kierowcę, policjanta, żołnierza, mechanika lub spawacza.
dr Anna Jawor-Joniewicz, ekonomistka, socjolożka, ekspertka Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych oraz Instytutu Analiz Rynku Pracy
Kobiety mocniej odczuwają, że ich pozycja nie jest taka sama na rynku pracy jak mężczyzn. Nierówne traktowanie jest najbardziej widoczne w sektorze MŚP (małe i średnie przedsiębiorstwa), co wiąże się ze stereotypowym podejściem do ról społecznych. Z góry zakłada się, że to kobieta powinna zostać w domu z dzieckiem, a kiedy mężczyzna chce wziąć urlop ojcowski lub część urlopu rodzicielskiego, spotyka się z zaskoczeniem i niechęcią ze strony pracodawcy.
Sytuacja wygląda lepiej w międzynarodowych korporacjach. Wiele tego typu firm wprowadza szereg równościowych rozwiązań, chociażby analizując wynagrodzenia pod kątem luki płacowej.
Faktem jest, że zawody sfeminizowane są związane z rolami, które społeczeństwo stereotypowo przypisuje kobietom – opieką zdrowotną, pomocą społeczną, dbałością o urodę (np. fryzjerstwo) czy edukacją. Weźmy pod uwagę, że są to słabo opłacane profesje, które wiążą się zwykle z małym prestiżem. Mężczyznom zwyczajnie nie opłaca się zatrudniać jako pielęgniarz lub nauczyciel wychowania przedszkolnego. Gdyby zarobki były wyższe, to z pewnością chętniej decydowaliby się na takie ścieżki kariery.
Wybierz ścieżkę kariery, która Cię inspiruje
Większość Polek i Polaków (61%) zgadza się, że oceniamy innych przez pryzmat wykonywanej przez nich pracy. Dopisywanie ludziom konkretnych cech na podstawie obejmowanych przez nich stanowisk może wynikać z naszych doświadczeń, wychowania czy osobistych przekonań. Warto jednak zachować szerszą perspektywę i pamiętać, że ścieżka kariery nie jest jedyną drogą, którą pokonujemy w życiu, a na duże docenienie zasługują osoby, które podejmują się odpowiedzialnych i niezbyt dobrze wynagradzanych zajęć.
Jak wykazało badanie, nie brakuje stereotypów i przekonań, które niekoniecznie pokrywają się z rzeczywistością. Przykładem może być branża IT, która w ostatnim czasie zderzyła się z kryzysem, a mimo to wciąż wiążemy ją z najlepszymi perspektywami. I choć potencjał leżący w rozwoju technologii jest nie do przecenienia, warto obserwować także inne, mniej popularne sektory, które mogą zaoferować nam wymarzoną pracę, idealnie dopasowaną do naszych preferencji i predyspozycji.
Konstruktor ekologicznych domów, konsultant ślubny, a może specjalista do spraw etyki sztucznej inteligencji? Rynek pracy stoi przed nami otworem, a w przygotowaniu profesjonalnych dokumentów aplikacyjnych pomogą nam darmowe szablony CV i listów motywacyjnych stworzone przez ekspertów CVeasy.pl.
